Amnestie en strafproces

april – mei 2007

Aan de verdachten van de Decembermoorden zou amnestie moeten worden verleend!’ Sinds ik hier ben – nu al 4 weken – speelt deze discussie. De gesprekken daarover gaan met veel heftigheid gepaard.

Begrijpelijk, omdat nooit eerder zo openlijk over de gebeurtenissen van 1982 is gepraat. Dat het kan, geeft aan dat Suriname zich enigszins heeft weten te bevrijden van het zelfopgelegde zwijgen.
Het is geen gemakkelijke discussie en maakt de tweedeling in de samenleving weer eens duidelijk. Als je voor amnestie bent, word je te snel gezien als pleitbezorger van Bouterse. Ben je tegen? Dan ben je te gauw een tegenstander. Daarom is de positie van parlementsvoorzitter Paul Somohardjo, zo een interessante.

Lees meer

De Bezinningsdienst

Donderdag 26 april 2007
Tijd: 19.00 – 22.00 uur
Lokatie: Sint Alfonsiuskerk
Adres: Verlengde Keizerstraat

Op zaterdag 21 april zie ik een grote advertentie in de Ware Tijd, het toonaangevende ochtendblad van Suriname. In de advertentie wordt bekend gemaakt dat: de Organisatie voor Gerechtigheid en Vrede (OGV) op donderdag 26 april een bezinningsdienst houdt in verband met het strafproces van de 8 decembermoorden.

Ik weet dat Betty Goede de voorzitter is, ik bel haar. Ik wil weten waarom juist nu een bijeenkomst wordt georganiseerd en of ik mag filmen. ‘Het OGV wil de nabestaanden steunen in deze moeilijke dagen en het gevoel geven, dat ze er niet alleen voor staan’, zegt Goede. De heftigheid waarmee de discussie over de moorden en de rechtzaak wordt gevoerd, is de directe aanleiding.

Voor toestemming om te filmen moet ik bij pater Karel Choennie zijn, hij leidt de gebedsdienst. Een paar dagen eerder had ik Choennie al kritisch horen spreken over 8 december en amnestie in het televisieprogramma To The Point. Choennie werd ooit genoemd als kandidaat bisschop van Suriname. Hij past in de traditie van Zuid-Amerikaanse priesters, die zich kritisch uitspreken over maatschappelijke en politieke issues. Hij is voor gratie, maar pas als de waarheid is verteld en er berechting heeft plaatsgehad. Meer nog dan voor gratie is hij voor verzoening.

Lees meer

Hanka

Dinsdag 24 april 2007
Tijd: 13:00 – 15:00 uur
Lokatie: Boxel

Een paar dagen geleden ontmoet ik haar op het terras van de pier van hotel Torarica: Hanka. Ik was meegevraagd door een vriendin. Een groepje vrouwen van de golfclub zou elkaar daar ontmoeten. Een van hen is jarig en ze hebben een surprise borrel georganiseerd.

We komen naast elkaar te zitten en al gauw raken we aan de praat. Wat ik deed en of ik op vakantie was? ‘Ik ben journalist en ben op familiebezoek, maar ik ben ook bezig een aantal verhalen vast te leggen in de aanloop naar het 8 decemberstrafproces.’
Ze vertelt dat ze op Boxel woont dicht bij de marinebasis. Mijn aandacht is getrokken! Ik vertel dat ik binnenkort de basis mag bezoeken en of ik dan bij haar langs mag komen. ‘Ja, dat is goed.’ Ik krijg haar telefoonnummer en ik spreek af haar te bellen.

Ze is Nederlandse en komt oorspronkelijk uit Baarn, daar leert ze haar man ook kennen. In 1966 toen hij zijn studie afgerond had, ging hij terug naar Suriname. Zij gaat met hem mee. In het begin veel heimwee natuurlijk. ‘Ik zei toen, als ik hier dood ga, wil ik hier niet eens begraven wilen worden. Nu wil ik nergens anders meer wonen.’

Lees meer

Bezoek aan Boxel

Dinsdag 24 april 2007
Tijd: 09.00 – 12.00 uur
Lokatie: marinebasis in Boxel

Sinds 10 april ben ik in Suriname. Ik volg de strafzaak over de Decembermoorden voor MTNL (Multiculturele Televise Nederland) en de STVS (Surinaamse Televisie Stichting). Het is hotnews. Er wordt dagelijks over bericht en de ontwikkelingen volgen elkaar in rap tempo op. 

Op deze ochtend rij ik naar de marinebasis in Boxel. Ik heb daar afgesproken met de ploeg van de STVS en zal vandaag werken met cameraman Albert Helstone. Stone (spreek uit: Stoo-ne), zoals ik hem noem, ken ik van eerdere bezoeken aan Suriname. Ik werk graag met hem. Hij is creatief, enthousiast en onvermoeibaar.

Wij, de mediahuizen, zijn om 09.00 uur uitgenodigd, maar ik ben er een half uur eerder. Ik wil de omgeving verkennen en vast wat foto’s van de omgeving maken.Van de marinebasis is aan de buitenkant weinig te zien. Een hoge rode bakstenen muur met twee brede blauwe poorten houden nieuwsgierige ogen buiten.

Tegenover de basis staat een moskee en iets verder weg een brug, waarover regelmatig bestemmingsverkeer en vrachtwagens met hout rijden.

Alle bezoekers van de moskee zijn geregistreerd en mogen straks, alleen met hun badge, een pasje met foto, het gebed in de moskee bijwonen. Hun auto, fiets of brommer zullen ze op een nog te bepalen plek moeten achterlaten en net als de pers en andere bezoekers van de marinebasis, zullen zij per shuttlebus van en naar de moskee worden gebracht.

Druppelsgewijs komen de journalisten aanrijden. Uiteindelijk staan we met zo’n 20 man te wachten. Er wordt weinig gesproken. Dan komt er een witte auto met getint glas aanrijden. We herkennen Ronald Neslo, die ons voor vandaag heeft uitgenodigd. Hij legitimeert zich bij de poort en mag naar binnen rijden. De poort sluit zich weer…

Als de poort even later weer opengaat zien we een groepje militairen overleggen. Een militair komt dan met een lijst naar ons toe, noemt een voor een onze naam op en vraagt ons naast hem te gaan staan. Als alle namen genoemd zijn, staan er nog wat journalisten die mee naar binnen willen, maar zich niet hebben aangemeld. Na kort overleg worden hun namen op de lijst bijgeschreven waarop we  de basis mogen betreden, nadat ons is verteld dat we militair terrein betreden en daarom niet mogen filmen of fotograferen.

We lopen langs de wachtpost, de tuin in en door de benedenhal van het hoofdgebouw de trap op. We worden gevraagd te gaan zitten in een kamer, die uitkijkt op de Surinamerivier en op de marineboten. Er staat gekoelde Fernandes voor ons klaar.

Na enige tijd komen Ronald Gajadar, Rob Neslo en nog twee personen binnen. Gajadar, zichtbaar hersteld want energiek, heet ons met krachtige stem welkom en geeft het woord aan Neslo. Deze vertelt ons wat de bedoeling is van deze bijeenkomst. ‘Het is geen persconferentie en u mag alleen de binnenkant van het gebouw filmen’.
O jee, hoe moet dat nou? Tijdens het wachten hebben we allemaal al driftig door de ramen de omgeving gefilmd. We hebben natuurlijk ook gekeken of er camera’s hingen, maar als die er waren, dan hebben we die niet kunnen ontdekken.

We worden voorgesteld aan de twee andere aanwezigen. Hedwig Muler, de commandant van de marine en Cynthia Baank-Raktoe, de rechterhand van Neslo, die een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de inrichting van het gebouw. De rondleiding kan beginnen.

Trots worden we rondgeleid door Neslo. Het gebouw is fris en helder geschilderd in witte en grijze tinten. Op de deuren van de kamers, bordjes en op alle hoeken van de gangen staan heldere bewegwijzeringen. We kijken overal,  in de ruimte voor de pers, voor de verdachten, voor de getuigen en natuurlijk de zaal waar de rechtspraak zal plaatsvinden. Openheid is belangrijk, vindt Neslo: ‘Wij hebben niets te verbergen!’
In niets lijkt het op een onneembaar fort. In niets lijkt het op een terroristenkamp in Guantanamo Bay en nergens zijn die scherpschutters te zien, die opgeleid zouden zijn om bij de marinebasis mensen dood te schieten. Voor het verspreiden van deze informatie zou Bouterse nog voor opruiing kunnen worden aangeklaagd.

In de rechtzaal staan twee houten stoelen; een voor de verdachten en de andere voor de getuigen. Daar tegenover aan de lange tafel zullen de rechter en twee militaire deskundigen zitten. Verder zijn er de banken voor de pers, de nabestaanden, sympathisanten van de verdachten en andere belangstellenden.
Via een trap aan de kant waar de rechter zit, zullen de getuigen en de verdachten naar de rechtzaal worden gebracht. Bij het zwembad komt nog een partytent. Daar kunnen de verdachten, Desi Bouterse en nog zo’n 20 anderen, straks wachten. Binnen is er ook een ruimte waar dat kan.

In bijna alle ruimtes zijn onopvallend, maar duidelijk zichtbaar, camera’s geplaatst. De aanwezige pers legt alles zo gedetailleerd mogelijk vast, want na vandaag zullen we hier niet meer mogen filmen. Alleen Gajadar heeft van Justitie toestemming het proces op beeld vast te leggen.. ‘Voor het nageslacht’, zegt hij.
Ik hoop maar niet dat hij zich in zijn enthousiasme heeft laten verleiden deze uitspraak te doen. Bij de vorige bijeenkomst zei Neslo op een vraag, die ik aan de STVS doorspeelde, dat er geen mededelingen over het op beeld vastleggen door Jusititie zouden worden gedaan. (Zie voor details: Bericht uit Suriname deel 1 – donderdag 19 april)

Bizarre film. Het lijkt een scene uit een bizarre film.
Bouterse is in Domburg geboren. Het gebouw waar we nu doorheen lopen, daar woonde Desi Bouterse na de coup van 25 februari 1980 In het nog aanwezige zwembad zwom zijn gezin. De zaal waar recht zal worden gesproken, zou zijn slaapkamer geweest zijn. Of hij hier nog zal komen, is de vraag. Bouterse heeft laten weten dat hij gebruik zal maken van zijn recht om niet te verschijnen. Hij zal worden vertegenwoordigd door zijn advocaat.

Hoe dan ook, de Surinaamse pers wil er bij zijn en maakt zich zorgen over hoe de commissie de selectie en accreditatie gaat aanpakken. Er zijn meer aanvragen dan plaatsen voor de pers. ‘Als er maar geen voorrang gegeven wordt aan de buitenlandse pers’, roept Cliff Limburg, journalist bij Skyradio.
De commissie is er klaar voor: ‘Wat ons betreft kan het 8 decemberstrafproces beginnen.’ Gajadar begeleidt ons naar buiten, bedankt voor onze komst, zwaait nog even, beide armen uitbundig in de lucht en verdwijnt weer achter de hoge rode bakstenen muren.

Ik blijf nog even op Boxel. Daarover morgen meer.

Persbriefing

Donderdag 19 april 2007
Tijd: 14.00 – 15.00 uur
Lokatie: Ministerie van Jusitie en Politie
Adres: Henck Arronstraat 1 – Paramaribo

Per mail ontvingen de mediahuizen (kranten, radio- en televisiestations) een uitnodiging van Ronald Gajadar om op donderdagmiddag aanwezig te zijn op een bijeenkomst van Justitie. Gajadar is onder meer belast met het aanschrijven en informeren van de pers en andere belanghebbenden.

Hij zou er zelf niet zijn, wist ik, omdat hij met ziekteverlof was. Dat vertelde hij mij toen ik hem een paar dagen eerder aan de lijn had om me te registreren. Op alle mogelijke manieren proberen journalisten en andere belangstellenden toestemming te krijgen de rechtzaak bij te wonen. Er is een beperkt aantal plaatsen, in totaal zeventig, beschikbaar op de marinebasis te Boxel.

Boxel/Domburg is een buitenplaats, ongeveer 10 kilometer ten zuiden van Paramaribo, aan de Surinamerivier. De beter gesitueerden wonen er of brengen er hun vrije tijd door. Het is er rustig, landelijk en heerlijk koel!
Als het even kan rij ik er op zondag heen om er petjil te eten. Er zijn twee routes naar Domburg. Beide komen uit op die ene weg langs de rivier. Achterover zittend in de auto onder de bomen, uitkijkend over de rivier, smul ik dan van de gestoomde groenten (taugé, dagoeblad en kousenband) overgoten met een pittige pindasaus. De petjil van Domburg is lekker en – bij mijn weten – nog de enige plek waar petjil in bananenblad verpakt wordt. Domburg is voor mij bekend terrein; als kind kwam ik er vaak met mijn familie. We hebben er nog grond, maar het huisje is verdwenen. Dat is door de natuur en de rivier ingepikt. Dat krijg je als je het land verlaat om je geluk elders te zoeken. Ik dwaal af…

Terug naar Gajadar. Ik belde hem dus voor mijn accreditatie. Hij zat bij de eerste hulp om een dokter te raadplegen, omdat hij zich al enige dagen niet goed voelde en vreesde last te hebben van psychische overbelasting. Volgende week verwacht hij weer aan het werk te gaan. Ik nam het voor kennisgeving aan en vroeg niet door. In Suriname moet je niet in één keer te veel willen vragen, dat komt als bemoeiziek over. Dieken (vrij vertaald: wroeten) zet je buitenspel!

Rob Neslo, een vriendelijke wat oudere man, zit in zijn plaats de bijeenkomst voor. Neslo is jurist en voorzitter van de commissie Beveiliging Rechterlijke Macht en Infrastructurele Voorzieningen Krijgsraad.
Hij wordt geflankeerd door Arnold Halfhide, beveiligingsconsultant / lid van de commissie en mr. Marjory Sanches, perschef speciaal benoemd voor het strafproces rond de Decembermoorden van 1982. We worden geïnformeerd en krijgen de gelegenheid vragen te stellen.
Er mogen geen video- en geluidsopnamen worden gemaakt. Ik voel me vrij er over te schrijven, omdat de informatie al een paar dagen eerder in de krant is gepubliceerd. Aan de gezichten van het drietal is te zien dat het om een ernstige zaak gaat. Alhoewel het een goed voorbereid en serieus gesprek is, is de sfeer ontspannen.

Achtergrond:                                                                                                                                                                                                                Het Hof van Jusititie heeft per beschikking van oktober 2000 besloten een gerechtelijk vooronderzoek en strafrechtelijke vervolging in te stellen tegen een ieder die enig aandeel heeft in de Decembermoorden. Desi Bouterse, de hoofdverdachte van het strafproces, heeft bezwaar aangetekend tegen zijn vervolging. De rechtspraak voorziet daarin. Dat Bouterse daar gebruik van maakt wordt door insiders gezien als de zoveelste poging om het proces te vertragen. Formeel is het wachten dus op de rechtelijke uitspraak van het bezwaar, maar volgens diezelfde insiders is het strafproces onafwendbaar en zal het niet lang meer op zich laten wachten.

Over de inhoud van het gesprek het volgende:
Zodra het bekend wordt wanneer het proces begint, hebben wij vierentwintig uur om bij het Openbaar Ministerie (OM) in te tekenen voor aanwezigheid. Er zal dan een selectie worden gemaakt. Door wie is nu nog niet duidelijk en welke criteria zullen gelden ook niet. Voor de pers zijn er 20 plekken gereserveerd. In Suriname is er al meer belangstelling van de pers dan er plaatsen zijn.
De andere plaatsen in de rechtzaal zijn gereserveerd voor de nabestaanden van de slachtoffers en voor de sympathisanten van de verdachten. Voor het bestuur van de Organisatie voor Gerechtigheid en Vrede (OGV) is er één plek gereserveerd en de rest is voor geinteresseerden.

Vanaf een parkeerplaats bij de Adhinweg zullen allen die geregistreerd zijn én een badge hebben met shuttlebussen van Justitie en Politie van en naar de marinebasis worden gebracht. In de rechtzaal mogen geen beeld- en geluidsopnamen worden gemaakt. Op de vraag of Justitie zelf, het proces zal vastleggen en of we over de opnamen kunnen beschikken, wordt uit veiligheids- en privacy-overwegingen niet ingegaan. Neslo: ‘Sommige vragen worden beantwoord en sommige niet. Dit is zo’n vraag waar we voor kiezen niet te beantwoorden.’

Tijdens het strafproces zal mr. Marjory Sanches ons briefen. De briefings worden gehouden voor de poort van de marinebasis. Dát mag wel worden vastgelegd. Op de marinebasis zelf mag dat niet, omdat dat militair terrein is. Neslo: ‘Daar gelden nationale en internationale regels. Suriname houdt zich daaraan!’ (Uiteindelijk zouden om logistieke redenen de briefings voor de ingang van de rechtzaal op de marinebasis plaatsvinden. JD)
Neslo wil nog kwijt dat anders dan in de media werd bericht, de marinebasis geen Nederlands grondgebied is en wordt alles rondom de rechtsgang door Suriname zelf betaald. Kosten? Nog geen 2 miljoen Surinaamse dollars ( ongeveer 522.000 euro). ‘Bij het inrichten van de marinebasis is overal aan gedacht’, zegt Neslo. Hij is zichtbaar trots op wat Suriname – op dit punt – op eigen kracht heeft bereikt. In het belang van de rechtsgang vraagt Neslo de pers zorgvuldig te berichten en hoor en wederhoor toe te passen. ‘We gaan voor een rustig proces!’

Dinsdag 24 april 2007 krijgen we een rondleiding op de marinebasis en worden we in de gelegenheid gesteld een en ander op film vast te leggen.