Amnestie en strafproces

april – mei 2007

‘Aan de verdachten van de Decembermoorden zou amnestie moeten worden verleend!’ Sinds ik hier ben – nu al 4 weken – speelt deze discussie. De gesprekken daarover gaan met veel heftigheid gepaard.

Begrijpelijk, omdat nooit eerder zo openlijk over de gebeurtenissen van 1982 is gepraat. Dat het kan, geeft aan dat Suriname zich enigszins heeft weten te bevrijden van het zelfopgelegde zwijgen.
Het is geen gemakkelijke discussie en maakt de tweedeling in de samenleving weer eens duidelijk. Als je voor amnestie bent, word je te snel gezien als pleitbezorger van Bouterse. Ben je tegen? Dan ben je te gauw een tegenstander. Daarom is de positie van parlementsvoorzitter Paul Somohardjo, zo een interessante.

Was hij nou de eerste die het over amnestie had of kwam het idee uit de Nationale Democratische Partij (NDP), de partij van Desi Bouterse? Hoe het ook zij, in de discussie wordt Paul Somohardjo gezien als de sluwe spin Anansi, die nu al het electoraat van Bouterse aan zich probeert te binden. ‘Als Bouterse straks wegvalt, zullen ze op zoek gaan naar een nieuwe leider en Somo staat dan voor ze klaar.’ Somo, zoals Somohardjo in de volksmond wordt genoemd, zou in 1982 samen met Surindre Rambocus geprobeerd hebben het militaire regime omver te werpen. De coup werd verijdeld. Somohardjo vreesde voor zijn leven en vluchtte naar Nederland. Daar werd hij een van de leiders van het verzet tegen het militaire bewind.

Zijn optreden in een talkshow van Karel van de Graaf, waarin hij met zijn opponent op de vuist ging, wordt nog steeds in Nederland als spraakmakend televisiemoment gezien.

Nu zegt Somo: ‘Ik ben christen en vergevingsgezind’. Zonder bijbedoelingen is dit een groots gebaar.
Was Paul Somohardjo eerst voor amnestie, nu zegt hij het eerst in een referendum aan het volk te willen voorleggen. Hij zal tegen stemmen als de wetswijziging in het parlement in stemming wordt gebracht. De wetswijziging heeft betrekking op een wet die in 1989 ondermeer aan een groep opstandelingen amnestie verleende. Dit om in de roerige jaren tachtig tot nationale verzoening te komen. De NDP en andere sympathisanten vinden dat Bouterse en de zijnen nu ook daaronder hadden moeten vallen.

Deskundigen verwachten in het parlement geen meerderheid voor de wetswijziging. Het in stemming brengen zou gezichtsverlies voor de indieners opleveren. Ronnie Brunswijk, oud lijfwacht van Bouterse, later leider van het Jungle Commando en nu parlementariër, zegt dat de NDP hem een paar miljoen Amerikaanse dollars heeft geboden voor zijn stem. De NDP spreekt dit tegen.

Aan de Waterkant sprak ik mensen aan over amnestie voor Bouterse. Nee, niet in beeld, dat is toch nog te gevoelig. Als ze al weten wat amnestie is, zijn de reacties uiteenlopend.
‘Het is zo lang geleden. Laten we het laten voor wat het is, we komen toch niet achter de waarheid’.’ Het belemmert onze vooruitgang’.’ Laat het maar aan God over. Ai, lib’ a man (Ach, laat hem maar)!’. De meesten willen rechtspraak, omdat dat bij het rechtssysteem hoort. ‘Als je fout bent, moet je gestraft worden. Yu no kan kiri sma en waka fri (Je kunt niet doden en vrij rondlopen)’. ‘Als wij iets doen worden we toch ook gestraft. Ja, Bouterse moet berecht en gestraft worden, dan zijn we eindelijk van die ‘hebi (last) af.’ ‘De rechter moet bepalen of hij schuldig of onschuldig is’.

Bijna iedereen is ongerust. ‘Als het maar rustig blijft’. Men heeft twijfels of Suriname zich al voldoende heeft hersteld om dit aan te kunnen. ‘Als het wankele evenwicht maar niet wordt verstoord’.
In de kranten verscheen de afgelopen weken een advertentie voor een sms-peiling. Foto van Bouterse erbij. Navraag bij de krant levert op dat het aangeleverd is door een advertentiebureau.

Erik Refos, directeur van het bureau, is een oude bekende. Hij vertelt dat de NDP hier niets mee te maken heeft. Het is een eigen initiatief om het belgedrag van consumenten te testen. De actie koppelen aan een actuele discussie is uit publiciteitsoogpunt aantrekkelijk. Hij weet dat je aan de uitslag niet al te veel waarde moet hechten. ‘Je moet het meer zien als een ludieke actie’, zegt hij lachend. Achteraf vraagt hij zich af of het ethisch wel kan. Is het niet een te serieuze kwestie om te exploiteren. ‘Ach…’, zegt hij, ‘de mensen kunnen hun emotie kwijt’. Hij kan er misschien wat aan verdienen, maar rijk wordt hij er niet van. De eerste tussenstand is 1600 voor amnestie en 500 tegen. ‘De actie’, zegt Refos, ‘is niet alleen bedoeld voor Suriname. Over de hele wereld mogen mensen hun standpunt via dit sms-nummer laten weten’.
De actie brengt mij op het idee om het IDOS te bellen, een bureau voor onderzoek en statistiek. De directeur zegt dat de amnestievraag in de algemene halfjaarlijkse peiling van juni zal worden opgenomen.

Los van alle meningen is het de vraag of een parlementaire behandeling van de amnestiekwestie grondwettelijk wel mogelijk is. Amnestie kan pas aan de orde komen als het strafproces is afgerond. Het gerechtelijk onderzoek gaat gewoon door, stellen verschillende juristen.

Voorlopig is het Hof van Justitie nog bezig met de behandeling van de bezwaarschriften die de verdachten hebben ingediend tegen het Openbaar Ministerie (OM). De verdachten hebben geprotesteerd tegen de wijze waarop het OM de dagvaardigingen heeft laten uitgaan. Het grootste deel van de bezwaren is ongegrond verklaard. De verdachten gingen daarop in hoger beroep bij het Hof van Justitie. Volgens het dagblad Times of Suriname zou Albert Ramnewash, persrechter en president van de Krijgsraad gezegd hebben dat het Hof van Justitie voor 15 juni een uitspraak zal doen over de bezwaarschriften.

Ik heb geprobeerd dit bericht bevestigd te krijgen. De persvoorlichter van Justitie zei slechts dat er niets nieuws te melden was. De secretaresse van meester Ramnewash zou mijn vraag aan hem voorleggen. ‘Hij zal u bellen’. Dat heeft hij (nog) niet gedaan. Van een betrouwbare bron, die niet genoemd wil worden kreeg ik off the record te horen: ‘Als Ramnewash dat zegt, kan je ervan uitgaan dat het klopt’.
Als dit bericht klopt en de rechtbank voor het reces aan de zaak wil beginnen, dan zal het strafproces begin juli beginnen. Net in de periode dat ik mijn terugreis heb gepland. Als ik het wil meemaken zal ik langer moeten blijven. Uiteindelijk begint het proces op 30 november 2007.