Ondanks de afwezigheid van de president richt Santokhi het woord tot hem via de parlementsvoorzitter. President, u dient de ontwikkeling van de rechtsorde te bevorderen. Laat de rechterlijke macht haar werk doen. U bent Caricom-voorzitter, u bent bezig toe te treden tot de Commonwealth of Nations. Dit zal niet goed overkomen. Daar mag niet lichtvaardig mee worden omgegaan. Santokhi riep de president verder op de wet niet te ondertekenen indien die zou worden aangenomen. Een wet krijgt pas rechtskracht als hij door de president is bekrachtigd.
Er wordt door de tegenstanders dieper op het wetsvoorstel ingegaan. Wat staat er precies en wat willen de indieners bereiken? De wet geldt voor de Binnenlandse Oorlog en de Decembermoorden. Valt Moiwana daar ook onder? Dat kan niet. Daar zijn internationale afspraken over.
Achtergrond: In 1986 vond er in het plaatsje Moiwana een slachting plaats tijdens de Binnenlandse Oorlog tussen het leger onder leiding van Desi Bouterse en het Junglecommando onder leiding van Ronnie Brunswijk. Suriname wordt in 2005 veroordeeld voor massamoord door het Inter Amerikaans Hof voor de Mensenrechten. President Venetiaan biedt in 2006 namens de staat Suriname zijn excuses aan, maar de nabestaanden willen meer. Ze willen dat de daders worden vervolgd en dat wordt gehonoreerd.
Gaandeweg de middag wordt het debat heftiger en de parlementsvoorzitter laat zich verleiden aan het debat mee te doen. Ze zegt voorstander te zijn van een waarheidscommissie. Ook Somohardjo zegt voorstander te zijn van amnestie en de waarheidscommissie. Hij zal, zolang het correct gaat, vóór het wetsvoorstel stemmen. Hij heeft daarvoor het mandaat van zijn achterban gekregen. Hij heeft kunnen vergeven vertelt hij, ondanks zijn slachtofferschap.
Hij is in de jaren 80 opgepakt, gevangen gezet, gemarteld, wist Suriname te ontvluchten en heeft een aanslag overleefd. Als iemand verdriet heeft, echt verdriet heeft over 8 december, dan ben ik het wel. Wat er in de jaren 80 was, wil ik niet meer. Ik wil niet meer in angst leven. Ja, er waren schendingen van mensenrechten, geeft hij toe. Mijn schoonzoon kreeg zelfs opdracht mij te doden. Dat wilde hij niet en heeft toen zelfmoord gepleegd. Hij heeft zich in zijn buik geschoten met een uzi. Ondanks dit alles heb ik geen haatgevoelens.
Bovendien heeft hij tot nu toe de waarheid nog niet gehoord. Die wil hij na 30 jaar wel weten, net als de rest van het volk. Dat kunnen ze ons niet onthouden.
Winston Jessurun onderbreekt het verhaal van Somohardjo en vraagt of hij ook wil zeggen wie hem dat allemaal heeft aangedaan? De daders hebben nog een eerlijk proces gehad, de 15 slachtoffers niet. Hij herinnert eraan dat de 15 mannen waar het om gaat gefolterd zijn en gedood. Rambocus, de militair, die al berecht was door de Krijgsraad en gevangen zat. Waarom moest hij opgehaald worden? Wil deze wet daarvoor amnestie verlenen? Maar aan wie moeten we amnestie verlenen? Wie zijn de schuldigen? Niemand heeft iets gedaan, waarom dan amnestie?
We hebben gezien hoeveel weerstand dit initiatief heeft opgeroepen. Doet dat u niets als parlementariër? Begrijpt u niet dat amnestie voor mensenrechtenschendingen ontoelaatbaar is? Heel symbolisch is, vervolgt hij zijn verhaal, dat de verantwoordelijke nu president is en zelf de wet zal moeten bekrachtigen.
Hoe kan je nabestaanden recht en waarheid ontnemen en het recht op een eerlijk proces? Vroeg of laat zullen mensen die hieraan meewerken ter verantwoording worden geroepen. Waarheidsvinding is een rookgordijn, een politieke dekmantel voor de president. Straffeloosheid zal doorgaan. Vanaf nu heb je alleen de steun van de president nodig om weg te komen met gepleegde strafbare feiten. Tot slot roept Jessurun jongeren op, straffeloosheid tegen te gaan. Ik krijg de indruk dat het verhaal aankomt. Het is muisstil in de Assemblee.
Ronald Venetiaan vindt dat de indieners eerlijk moeten zijn en moeten zeggen waar het hun met de wet om te doen is. De ontwerpwet is, volgens hem, ingediend om amnestie te verkrijgen voor de hoofdverdachte en de 24 anderen die terecht staan voor de Decembermoorden. Als het klopt dat het strafproces niet zal stoppen, wil Venetiaan dat het expliciet tot uitdrukking gebracht wordt in de wet of in de bijlagen.
Op de vraag, waarom hij en zijn regeringen niet het initiatief hebben genomen onderzoek te doen naar 8 december zegt hij, dat het bekend is dat hij niet bevoegd was een klacht in te dienen.
Ook Venetiaan staat stil bij de slachtoffers, niet alleen de 15. Hij noemt Comvalius, van Aalst, Hawker, Ormskerk en de slachtoffers die gevallen zijn in de Binnenlandse Oorlog. Hij schetst de omstandigheden, de vernederingen, de schendingen en doet tot slot een oproep de wet in te trekken omdat het indruist tegen de nationale en internationale rechtsorde. Als de wet in stemming wordt gebracht, pleit hij voor een hoofdelijke stemming, zodat iedereen, overal, ook in de kosmos, kan horen wie vóór stemt.
Jenny Warsodikromo: We geloven in rechtvaardigheden voor een sociale orde, maar er is ook behoefte aan goede verhoudingen tussen mensen. Het volk heeft ons haar mandaat gegeven. De verkiezingen kan je als een referendum zien. Ze wisten op wie ze hun stem uitbrachten.
Asiskumar Gajadien: Met ongenoegen en met tegenzin vervul ik vandaag mijn plicht. We hebben tot nu toe geen sterke argumenten voor de wet kunnen aanhoren. Gajadien spreekt verder zijn ongenoegen uit over de gang van zaken. Op maandagmiddag werd de wet ingediend, ’s avonds werd er al in Ocer, het partijgebouw van de NDP, gemobiliseerd voor de donderdag waarop de huishoudelijke vergadering was uitgeschreven. Voor diezelfde week was ook al de openbare vergadering gepland.
De president zit hier al anderhalf jaar als autoriteit. Hij heeft de verantwoordelijkheid op zich genomen, maar nooit stappen ondernomen om tot verzoening te komen. Hoe geloofwaardig, hoe oprecht zijn zijn bedoelingen? Hij is er van overtuigd dat de president de wet heeft laten indienen. Alles is ingezet, leugens zijn verkondigd om dit er door te krijgen. Uit eigen belang wordt de positie van parlementariërs, volksvertegenwoordigers besmeurd. Onze zo moeizaam verkregen democratie komt hiermee weer op drijfzand, onze democratie heeft gefaald. Er zijn geen brede consultaties gehouden. Het zal zijn tol eisen. Het baart mij zorgen. Het gaat er niet om of de samenleving bereid is tot verzoening, maar dat zaken ten koste van onze rechtstaat doorgedrukt worden.
Ronny Asabina: De timing is ook ongelukkig. Amnestie is niet vergeven, maar vergeten, doen alsof het niet heeft plaatsgevonden. Het is geen genade. De procedure zorgt voor geschiedvervalsing. We zijn nu tegen amnestie omdat het proces loopt. Voor de gruwelijkheden is geen amnestie. We kunnen te zijnertijd bekijken of er gratie kan komen na schuld.
De boodschap van het binnenland is duidelijk: je moet mensen hun kunu niet op je nemen. Je mag in deze zaken geen beslissingen op persoonlijke titel nemen. Deze pil is te bitter voor ons. Als de wet toch wordt aangenomen dan verzoek ik de president de wet niet te bekrachtigen. Voor kunu is geen genezing.
